Bireyler, devletler, küçük veya büyük işletmeler, işlerini yürütmek, büyümek ve temel faaliyetlerini sürdürmek için finansmana ihtiyaç duyarlar. Devletler, genellikle tahvil ve hazine bonosu ihraç etmek gibi sermaye piyasası araçlarını kullanarak finansman ihtiyaçlarını karşılayabilirken, büyük şirketler, krediler ve halka arz gibi seçeneklerle finansmana kolayca erişebilmektedir. Bireyler, küçük işletmeler ve girişimler ise geleneksel finansal kurumlar tarafından sağlanan seçenekler olan kredi, halka arz ve tahvil ihracı gibi finansal araçlara mevcut bulundukları ölçek sebebiyle kolayca ulaşamazlar. Bu nedenle, bireylerin, küçük işletmelerin ve girişimlerin finansal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla mikro finansman hizmetleri ortaya çıkmıştır.

Mikro finansman veya mikrokredi olarak adlandırılan bu hizmet, geleneksel bankacılıktan farklı bir finansal hizmet olarak tanımlanabilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde finansal hizmetlere sınırlı erişimi olan düşük gelirli bireylerin, küçük işletmelerin ve girişimlerin finansman taleplerine özel olarak odaklanmakta olsa da bu kişi ve girişimler, küçük ölçekte olmaları nedeniyle mikro finansman temininin çıkaracağı yüksek maliyeti göze alamayabilirler.

Bireylerin ve küçük işletmelerin sürekli olarak mikro finansmana ihtiyaç duymaları, mikro finansman sağlamaya istekli kişilerin azlığı ve bu alandaki yüksek maliyetler, kitle fonlaması adlı yeni bir kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. İnternet teknolojisinin gelişmesi, her eve girmesi ve hatta cep telefonları vasıtasıyla her zaman ulaşılabilir hale gelmesine yol açmıştır. Yaygınlaşan internet teknolojisi mikro finansman sağlamayı daha erişilebilir ve düşük maliyetli hale getirerek kitle fonlamasını çekici bir alternatif haline getirmiştir. Konvansiyonel şekilde birçok kişi ve kurumdan mikro finansman temininin maliyetli olması karşısında internet teknolojisi vasıtasıyla birçok kişiden, kurumdan ve yatırımcıdan mikro ölçekte fon toplanması daha az maliyetli olmaktadır. Bu sebeple son yıllarda kitle fonlaması popülerlik kazanarak girişimler ve küçük işletmeler için düşük maliyetli bir finansman aracı haline gelmiştir.

Kitle fonlaması, bir projenin veya girişimin sermaye ihtiyacını toplu olarak yatırımcılar tarafından sağlayarak bir proje veya girişim için fon toplamak amacıyla tanımlanabilir. Genellikle internet aracılığıyla gerçekleştirilen kitle fonlaması, çok sayıda birey ve kuruluştan küçük katkılar toplamak için odaklanır. Kitle fonlamasıyla bireyler, kuruluşlar, literatürde start-up ve scale-up olarak tanınan girişimler, projelerine ve iş fikirlerine erken dönem finansman sağlamak için halka çağrı yaparlar. Kitle fonlamasının küresel çapta popülerlik kazanmasıyla birlikte ülkemizde de kanunla tanımlanmış ve mevzuata girmiştir. Bu yönle Sermaye Piyasası Kanununa eklenen madde ile kitle fonlaması “bir projenin veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla Kurul tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde, yatırımcı tazminatı hükümlerine tabi olmadan kitle fonlama platformları aracılığıyla halktan para toplama” olarak tanımlanmıştır. Bunun yanı sıra Sermaye Piyasası Kurulunca çıkarılan tebliğ ile hangi proje ve iş fikirleri için kitle fonlamasına gidilebileceğini hususunda sınırlamaya gidilmiş, bu yönle teknoloji ve üretim faaliyetlerinin artırılması, buna bağlı olarak da istihdam artışının sağlanması politikaları çerçevesinde küçük ve orta ölçekli işletmeleri ile girişimlerin ve iş fikirlerini içeren projelerin gerçekleştirilmesini sağlamak adına internet tabanlı kitle fonlaması hayata geçirilmiştir. Diğer bir deyişle ülkemizde kitle fonlamasının yasal çerçevesi teknoloji, üretim ve istihdam olarak belirlenmiştir. Formun Üstü

Kitle fonlaması bağışa dayalı kitle fonlaması, ödüle dayalı kitle fonlaması, borçlanmaya dayalı kitle fonlaması ve paya dayalı kitle fonlaması türlerinden oluşmakta olup ülkemizde mevzuata giren yalnızca iki tür bulunmaktadır. Bunlar borçlanmaya dayalı kitle fonlaması ve paya dayalı kitle fonlaması olup borçlanmaya dayalı kitle fonlaması şu ana kadar hiç uygulama alanı bulamamıştır. Diğer yandan paya dayalı kitle fonlaması ise çok defa uygulama alanı bulmuştur. Bu kitle fonlaması türünde proje veya girişimin pay satışı karşılığında fon toplamakta olması sebebiyle mini bir halka arz olarak tanımlanabilir. Paya dayalı kitle fonlaması suretiyle toplanan fon büyüklüğü düzenli olarak artmaktadır. Son yapılan kitle fonlamalarında 500.000 TL altı fonlamalar da olduğu gibi QCharge ve Sparga isimli girişimlerin 40.000.000 TL’yi bulan ve başarılı olan paya dayalı kitle fonlamaları gerçekleşmiştir.

Start-up ve scale-up tarzı girişimlerin erken dönemde halka arza yeterli olan olgunlaşmış bir finansal yapılarının olmaması sebebiyle pay ihraç ederek finansman temin etmesi pek mümkün değildir. Diğer yanda banka kredisi almak için yeterli teminatı olmaması ve kredi alınması halinde erken dönem finansmana ihtiyaç duyduğu dönemde uzun süreli ödeme yükümlüğü altında kalması girişimin başarılı olmasını engelleyecektir. Bu halde geçmiş finansalların yeterliliği, teminat göstermek veya uzun süreli borç yükü altında kalmak zorunluluğu olmaksızın, planlanan teknolojik veya üretimsel faaliyetin yatırımcılar nezdinde karşılık bulmasıyla girişimler pay ihraç ederek düşük maliyetli bir finansmana ulaşabilirler.

Adem Gökmen
Latest posts by Adem Gökmen (see all)